“Het is mijn uitdrukkelijke wens om mijn ambtstijd te beginnen met een werk van een levende, Belgische componist,” zo liet kersvers chef-dirigent Antony Hermus vorig seizoen optekenen. Uiteindelijk viel de keuze op Pulses of the Earth van Wim Henderickx. Deze gevierde Antwerpse componist is niet aan zijn proefstuk toe: een tiental jaar geleden schreef hij zijn Eerste symfonie “At the Edge of the World” in opdracht van het Belgian National Orchestra dat toen haar 75ste verjaardag vierde. Recent boekte hij bij Opera Ballet Vlaanderen een eclatant succes met zijn opera De Bekeerlinge, gebaseerd op Stefan Hertmans’ gelijknamige boek. Een gesprek met Wim Henderickx over Pulses of the Earth, het 10 minuten durende orkestwerk waarmee het Belgian National Orchestra op 9 september 2022 in Bozar haar nieuwe seizoen opent. 

Pulses of the Earth is het middendeel uit je Tweede symfonie “Aquarius’ Dream”. Wat maakt het genre van de symfonie, een muzikale vorm uit lang vervlogen tijden, zo aantrekkelijk voor jou?

De symfonie als genre is niet zomaar een orkestwerk, maar een grote, monumentale vorm die geschikt is voor het weergeven van een diepe artistieke beleving. Een symfonie is als een kathedraal. In het verleden heeft dit genre haar diensten bewezen en ook vandaag kan je er nog alle richtingen mee uit. Waarom dan niet verder werken in die traditie? Ik vind het bijzonder mooi om met die grote genres aan de slag te gaan, daar een hedendaagse invulling aan te geven. Daarom heb ik onlangs ook die opera geschreven. Symfonieën zijn voor mij het geschikte medium om grote onderwerpen aan te snijden: filosofische thema’s. Mijn eerste symfonie is getiteld “At the Edge of the World”, mijn tweede “Aquarius Dream” en een derde is onderweg …

Mag ik jou een programmatisch componist noemen? En waarover praat Pulses of the Earth?

Jazeker! Pulses of the Earth is het middendeel van mijn Tweede symfonie, maar functioneert ook als een op zichzelf staand werk. Ikzelf ben als mens enerzijds zeer spiritueel, anderzijds kan ik soms heel erg extravert zijn. Mijn verleden als percussionist en mijn continue zoektocht naar ritme en drive hebben daar zeker iets mee te maken. Pulses of the Earth weerspiegelt vooral dat laatste facet van mijn persoonlijkheid: het extraverte. Het is een zeer direct werk dat de zaal kan laten ontploffen. Hoewel het een vrij complexe compositie is, zit er een ongelofelijke drive in. Toen ik Pulses of the Earth componeerde, liet ik me inspireren door vulkaanuitbarstingen. Het werk belichaamt de aarde, een sterke vulkanische planeet waar natuurelementen hun gang gaan. Tegelijkertijd, zo besefte ik bij het herbeluisteren van het werk, is de compositie echter ook een pamflet: die aarde heeft een zekere fragiliteit en we moeten er voorzichtig mee omgaan.

Pulses of the Earth kent een vrij klassieke orkestbezetting. De andere delen van je Tweede symfonie zijn op dat vlak veel minder klassiek (met onder andere een sopraan, elektronica en een belangrijke rol voor het licht). Waarom?

Ik voelde direct aan dat Pulses of the Earth een werk moest worden voor een orkest dat op het podium zit. Klassiek zou ik de orkestbezetting echter niet noemen, want er is overmatig veel slagwerk aanwezig. En alle orkestgroepen komen bijzonder virtuoos aan bod. Maar het is wel een feit dat ik voor dat deel van mijn Tweede symfonie vraag dat alle instrumenten zich op het podium bevinden en niet in de zaal zelf, opgesteld rondom het publiek. In dat opzicht is Pulses of the Earth een normale stereofonische compositie. De ruimtelijke gelaagdheid, de spatialisatie breng ik niet fysiek tot uitdrukking, maar zit in de partituur zelf. Het werk heeft voor een geslaagde uitvoering ook nood aan een grote concertzaal. Bozar is daar de perfecte locatie voor.

Pulses of the Earth is een compositie die je in 2017 schreef. Bekruipt jou bij het beluisteren van de compositie vandaag de drang om sommige zaken te veranderen?

Naar aanleiding van dit concert heb ik de partituur verfijnd, vooral op dynamisch vlak. De balans tussen de verschillende lagen van het stuk moet goed zitten: tijdens de repetities die komen zal vooral dat mijn aandachtspunt zijn. Het werk op zich functioneert, maar een herneming zorgt ervoor dat je alles nog net iets intenser, geraffineerder kan maken.
 

De dirigeerstok wordt gezwaaid door Antony Hermus, onze nieuwe chef-dirigent. Hoe verloopt jullie samenwerking?

Ik vind dat het orkest een geweldige keuze heeft gemaakt, wat Antony Hermus betreft. Het is onze eerste samenwerking, maar ik merk nu al, louter afgaande op het mailverkeer dat we hadden, dat het een dirigent is die componisten graag zo veel als mogelijk betrekt. Normaal gezien zou ik enkel bij de laatste repetitie aanwezig zijn, maar hij heeft me gevraagd om reeds vroeger te komen. Antony Hermus is niet iemand die zomaar een stuk kiest, dat even uitvoert en dan van ver de componist groet in de zaal. Nee, hij is heel bewust in het maken van zijn keuzes, samen met de intendant natuurlijk. Op dit punt in mijn carrière heb ik aan zulke mensen, aan zulke samenwerkingen het meeste behoefte. Want echt finetunen, is geen werk voor aan je bureau thuis: dat doe je in de repetitie.
 

Welke projecten staan er verder dit seizoen nog voor jou gepland? Zijn er hoogtepunten?

Ja, ik kijk erg uit naar de Belgische première van mijn klarinetconcerto op 21 september in DE SINGEL met Annelien Van Wauwe en de NDR Radiophilharmonie onder leiding van Andrew Manze. Er is ook een Nederlandse première in januari 2023 met het Residentie Orkest in Den Haag. Eind deze maand, op 30 september, wordt mijn septet Lagrimas door het Ensemble Carousel in de Concertstudio Kortrijk hernomen. Daarnaast ben ik vooral bijzonder gelukkig dat Pulses of the Earth het nieuwe seizoen van het Belgian National Orchestra mag openen – een dikke tien jaar nadat ik mijn Eerste symfonie voor exact dit orkest schreef. Naast mijn passie voor opera en muziektheater blijven symfonieorkesten ook mijn grote liefde. Ik geloof heel erg dat zij in de 21ste eeuw een toekomst hebben. Door grote klassiekers uit het verleden te combineren met nieuwe werken vormen zij krachtige apparaten om te praten over het leven. Zo vormen zij een bron van inspiratie voor heel wat mensen.