Shostakovich Festival - Truls Mørk

De Noorse cellist Truls Mørk voert Shostakovich’ Eerste celloconcerto uit, een van de moeilijkste stukken uit het cellorepertoire. Shostakovich componeerde dit werk in 1959, geprikkeld door de Sinfonia concertante van Prokofiev. De beroemde Russische cellist Mstislav Rostropovich speelde de première van beide werken. Het Eerste celloconcerto van Shostakovich bestaat uit vier delen. De frisse, intens ritmische eerste en derde bewegingen contrasteren met de melancholische tweede beweging. In de laatste beweging citeert Shostakovich Stalins lievelingslied Suliko op ironische wijze: na de dood van de dictator voelde hij zich vrij om zo ‘formalistisch’ te schrijven als hij zelf wou. Met een viernotenmotief – DSCH – dat in drie van de vier bewegingen opduikt, zette Shostakovich bovendien meermaals zelfbewust zijn muzikale handtekening.

Twee jaar eerder werkte Shostakovich zijn Elfde symfonie af. Deze compositie met als ondertitel Het jaar 1905 beschrijft als een soort filmpartituur zonder film het begin van de revolutie van 1905: Bloedige Zondag. Op 9 januari 1905 trokken zo’n 150.00 mensen naar het Winterpaleis in Sint-Petersburg om de tsaar een petitie te overhandigen. De tsaar was echter niet aanwezig en zijn lijfwacht opende het vuur op de ongewapende menigte. In het eerste deel van zijn symfonie, een adagio, verklankt Shostakovich de ochtendstilte op het paleisplein, zwanger van het noodlot. Mensen beginnen zich in de tweede beweging te verzamelen en marcheren naar het paleis, waar ze door snel spelende strijkers, een gigantische slagwerksectie en glissandi in de trombonen en de tuba’s worden neergemaaid. Het derde deel is opnieuw een adagio en beweeklaagt de vele slachtoffers. De finale blikt in de toekomst en hoopt op politieke verandering.

Shostakovich citeert in deze symfonie maar liefst negen verschillende Russische volksliederen, wat bij het Sovjetpubliek voor een grote herkenbaarheid zorgde. Met dit werk wist Shostakovich zich dan ook, na enige tijd op gespannen voet met de autoriteiten te hebben gestaan, te rehabiliteren. In 1958 kreeg hij zelfs de Leninprijs uitgereikt, een van de meest prestigieuze prijzen van het Sovjetregime.

Belgian National Orchestra
Hugh Wolff, dirigent
Truls Mørk, cello