Shostakovich 8 & Lorenzo Gatto plays Saint-Saëns

EEN VERSLAGEN OVERLEVEN

Na de Frans-Duitse oorlog in 1871 was Camille Saint-Saëns meer dan ooit gemotiveerd om de Franse symfonische muziek, die sinds Berlioz nauwelijks meer bestond, concurrentieel te maken met de Duitse. Te lang had men zich in Frankrijk op opera en ballet gericht. Saint-Saëns’ Derde vioolconcerto, vandaag een van zijn meest geliefde werken, vervult dit doel con brio. Prachtige melodieën en een exquisiete orkestratie doen begrijpen waarom latere componisten als Fauré en Ravel zo naar Saint-Saëns opkeken. Als eerbetoon aan de violist die de première speelde, Pablo de Sarasate, bevat het slotdeel naast Franse briljantie ook heel wat Spaans coloriet.

Shostakovich’ Achtste symfonie is de tweede van drie oorlogssymfonieën die de Sovjetcomponist tussen 1941 en 1945 schreef. Het kolossale werk, stammend uit de donkerste dagen van de oorlog met Nazi- Duitsland, de beruchte Slag om Stalingrad, is misschien wel Shostakovich’ meest tragische compositie. In vijf bewegingen probeert Shostakovich in het reine te komen met buitensporiggeweld en eindeloos lijden, zowel emotioneel als filosofisch. Een duister noodlotsmotief opent de 30 minuten lange eerste beweging. Eenzame kreten van blaasinstrumenten klinken hol en versterken een gevoel van wanhoop en verlatenheid. Daarna komen de marsachtige tweede en derde bewegingen – “met elementen van een scherzo”. In het monomanische allegro non troppo hoorde de Duitse dirigent Kurt Sanderling het Niedergetrampelltwerden des Individuums (de vertrappeling van het individu). Met een passacaglia treurt Shostakovich in het vierde deel om het zonet gebeurde, waarna het vijfde deel de symfonie op zeer atypische wijze afsluit. Anders dan bij Mahlers Tweede symfonie, eveneens geschreven in de toonaard van do klein, is er bij Shostakovich geen plaats voor wederopstanding. Het pianissimo-einde duidt geen triomf maar een verslagen overleven aan, een verweesd naar huis krabbelen.
 

Antony Hermus, dirigent
Lorenzo Gatto, viool